بسم الله الرحمن الرحیم
گزارش اولین نشست از سلسله جلسات بررسی و بیان گزارش عملکرد یکساله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با حضور جناب مهندس سعید اوحدی، معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی.
تاریخ برگزاری: 1/08/1401
با گذشت یک سال از روی کار آمدن دولت سیزدهم، اندیشکده مطالعات جهانگردی و میراث دانشگاه امام صادق (ع) با همکاری اندیشکده کسب و کار دانشگاه صنعتی شریف، سلسله جلساتی را جهت بررسی عملکرد یکساله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برگزار کرده است. در جلسه اول، میزبان جناب مهندس سعید اوحدی، معاون توسعه، مدیریت و منابع وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بودیم.
در ابتدای نشست، مهندس اوحدی تاریخچه ای از شکل گیری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بیان کرد: من از سال 1372 وارد حوزه صنعت گردشگری کشور شدم. در آن زمان یک سازمان میراث فرهنگی زیر نظر وزارت ارشاد داشتیم و در مقطعی زیر نظر وزارت علوم بود. یک سازمان ایران گردی هم داشتیم که زیر نظر وزارت ارشاد بود. در کنار اینها، یک معاونت سیاحتی و زیارتی هم داشتیم. در مجامع بین المللی و تصمیم گیری های کلانی که در رابطه با رشد و توسعه صنعت یا سیاست گذاری صنعت قرار بود انجام بشود، همیشه احساس را می کردیم که یک خلاء جایگاه قانونی در ایران وجود دارد و آنچه متناسب با توسعه این صنعت در دنیا است، در ایران نداریم. میزان توجه و اعتباراتی که سالانه به این حوزه اختصاص می یافت، اصلا متناسب با آنچه که در دنیا اتفاق می افتاد، نبود. لذا همیشه این دغدعه وجود داشت که چرا باید همزمان یک معاونت سیاحتی و زیارتی ذیل وزارت ارشاد و یک سازمان ایران گردی که هر دو یک کار موازی انجام می دادند، داشته باشیم. در بعضی از مقاطع، وزرایی در وزارت فرهنگ و ارشاد آمدند و یک معاونت در راس آنها قرار دادند. منتهی این ایده همیشه در بدنه کارشناسی این دستگاه ها بود. نهایتا در سال 82 با مشورت سازمان جهانی جهانگردی (WTO) یک سند جامع گردشگری کشور با همکاری این سازمان نوشته شد. از دل این سند، این ایده به وجود آمد که باید یک ادغامی صورت بگیرد. این ادغام صورت گرفت و سطح سازمانی آن به معاونت رئیس جمهور ارتقا پیدا کرد. بعد از مدت ها در سال 98 به این جمع بندی رسیدند که از سازمان، به وزارت خانه برسیم و پشتوانه مجلس را هم داشته باشیم. در دنیا هم گردشگری معمولا به عنوان وزارت خانه هست تا بتوانند به اهداف خود برسند.
مهندس اوحدی در پاسخ به این سوال که چه چالش ها و مسائلی همچنان بعد از شکل گیری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی وجود دارد و رفع نشده است، بیان کرد: زمانیکه ایده ادغام در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی شکل گرفت، یکی از دلایل این بود که این صنعت یک صنعت فرابخشی است؛ مثلا اگر امروز در حوزه گردشگری خارجی سهمی داشته باشیم، باید برای ویزا، گمرک، مرز ها، بنادر و… اختیاراتی وجود داشته باشد. آن موقع ایده این بود که در صورت ادغام، وزیر و آن مسئول مربوطه به دلیل حضور در دولت، بتواند این هماهنگی ها را انجام دهد. نقش اصلی وزیر هم همین است. پس یکی از مشکلات اساسی کشور در این حوزه، عدم هماهنگی میان دستگاه ها است. این یک آسیب جدی برای سرمایه گذاران و دیگر افراد در زمینه گردشگری است.
به عنوان مثال، کشور مالزی وقتی تصمیم می گیرد در حوزه گردشگری، تحول ایجاد بکنند و وارد حلقه تصمیم گیری گردشگری در دنیا بشوند، جدی حضور پیدا می کنند و همه دستگاه ها هماهنگ عمل می کنند.
وی افزود: امروزه در دنیا حوزه صنعت گردشگری را، حوزه توزیع عادلانه ثروت می نامند. بسیاری از کسب و کارها در این حوزه درگیر هستند چه مستقیم و چه غیر مستقیم. در جلسه ای که با دکتر رئیسی داشتیم، ایشان هم تاکید داشتند که اگر بخواهیم در این حوزه رشد چشمگیری داشته باشیم، باید شرایط ویژه ای را فراهم کنیم از جمله ویزا.
گاهی در محافلی شاهد نگرانی و دغدغه هایی هستیم، به عنوان مثال برخی نگران اند ک آمدن گردشگر در کشور، آسیب های دیگری به همراه دارد. به نظر من این دغدغه ناشی از عدم شناخت نسبت به جوهر و اصالت انقلاب و ارزشهای انقلاب است. ما اینقدر ارزش و ظرفیت داریم که کمترین آسیب را خواهیم داشت. این دغدغه ها در تمام دنیا وجود دارد. مسائل امنیت داخلی برای همه کشورها مهم است. لذا باید کشور های هدف را تعریف کنیم. نیاز نیست درها را برای همه کشورها باز کنیم.
امروز در دنیا یک برنامه جامعی وجود دارد تحت عنوان TSA (tourism satellite account) که در دنیا آمار دقیق را رصد می کنند. پس بازار یابی یک امر بسیار مهم و علمی در گردشگری است.
مهندس اوحدی درباره برقراری توازن میان سه بخش اصلی این وزارت خانه یعنی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در گذشته شاهد برخی کوتاهی ها در هر کدام از این بخش ها بودیم، گفت:
در بازدیدی که آقای رئیس جمهور از وزارت خانه داشتند، ایشان با دید کامل نسبت به مسائل این وزارت خانه گفتند: حفظ، صیانت و حیات میراث فرهنگی و داشته های ما در حوز میراث فرهنگی باید در راستای توسعه گردشگری باشد. یعنی اگر ما در کنار این اماکن تاریخی به واسطه جریان اقتصادی گردشگری، ظرفیت هایی را فراهم کنیم، از دل همین جریان اقتصادی، حیات این مجموعه ها و میراث ها نیز تامین می شود. در دولت برای اولین بار ستادی تحت عنوان ستاد تحول و تدوین برنامه راهبردی وزارت خانه ایجاد شده است. اگر این برنامه راهبردی بر اساس واقعیت ها و ظرفیت ها تعریف بشود، ضمانت اجرایی هم داشته باشد و دولت آن را برای اجرا در اختیار دیگر وزارت خانه ها قرار دهد، می توان امید داشت که اتفاق خوبی دراین باره بیافتد.
مهندس اوحدی درمورد تسهیلات و حمایت هایی که بعد از کرونا به کسب و کارهای آسیب دیده در این صنعت از سوی دولت اختصاص یافته است، گفت: بزرگترین آسیبی که کرونا زد، به حوزه صنعت خدمات دنیا در همه زمینه ها بود. درحوزه گردشگری یک خسارت حدود 90 درصدی وارد شد. دنیا یک تسهیلات جدی در این حوزه قرار داده است. هم موانع را برطرف کردند و هم مشوق هایی را در نظر گرفته اند. در کشور ما ستاد ملی کرونا تصمیمات خوبی را برای حمایت از این صنعت گرفت. اما امروز در پسا کرونا وضع ما چگونه است؟ در سال گذشته سهم ما در وزارت میراث 3700 میلیارد تومان برای تسهیلات بود که این مبلغ در سال گذشته 400 میلیارد بود. این تسهیلات تا پایان 1401 تمدید شده است و تا کنون بیش از 60 درصد آن توزیع شده است. انشاالله در یکی دو ماه آینده 100 درصد منابع را توزیع می کنیم. به لحاظ تسهیلات شرایط ما بسیار ایده آل است ولی در عین حال همکاری دیگر دستگاه ها را می طلبد.
سعید اوحدی درباره بخش سرمایه گذاری و جذب سرمایه گذاری خارجی بیان کرد: ما زمانی که این تسهیلات را اعلام کردیم، بسیاری از پروژه ها راه افتادند. اما باز هم هماهنگی دستگاه ها مهم است. حوزه گردشگری بسیار تنیده با دیگر دستگاه ها است که ما باید سرمایه گذار ها را در بخش های مختلف توزیع کنیم. مثلا پیشرفت و سرمایه گذاری در صنعت حمل و نقل، تاثیر به سزایی روی گردشگری دارد.
در حوزه جذب سرمایه گذار خارجی علی رغم جاذبه هایی که داریم، اصلا موفق نبودیم. یکی از وظایف وزارت میراث این است که سرمایه گذار را هدایت کنیم که توجیه این کار چه هست و کجا سرمایه گذاری بکند. اگر امروز بسته های سرمایه گذاری را تعریف بکنیم مثلا بگیم که باید در این حوزه ها سرمایه گذاری بکنید، دیگر با مشکل سرمایه گذاری اشتباه مواجه نمی شویم.
مهندس اوحدی در مورد ادارات کل استان ها که یک بازوی اجرایی وزارت خانه هستند و تفویض اختیارات و انتخاب مدیران شایسته، گفت: در وزارت خانه یک کار گروهی تشکیل شد و حاصل آن یک همایش بود که در آن از سند تفویض اخیارات رونمایی شد. امروز در حوزه تفویض اختیار مشکلی نداریم.
معاون توسعه مدیریت و منابع در مورد نحوه تعامل وزارت خانه با دیگر بخش های دولتی که در حوزه گردشگری نیز فعال هستند افزود: ما در حوزه معاونت خود همانطور که از بخش خصوصی و مردمی حمایت می کنیم، همین حمایت ها برای بخش های دولتی و نهاد ها نیز وجود دارد. بخش عمده ای از ظرفیت های خوب صنعت گردشگری در اختیار همین نهاد ها می باشد. حتما این ظرفیت ها باید بیایند در طول سیاست های وزارت میراث و سند تحول قرار بگیرند.
ایشان در بحث آسان سازی سفر این نکته را بیان کردند: حوزه گردشگری و سفر یک حوزه فرابخشی است. دستگاه های مختلف درگیر این حوزه هستند. تصمیمات بخشی و خلق الساعه همه چیز را به هم میزند و با ارزان سازی سفر در تضاد است. ما متاسفانه خلاف جهت حرکت می کنیم و رسیدن به سفر ارزان بسیار سخت است. نباید همیشه به دنبال بیشترین سود باشیم. گاهی باید سیاست ها را هماهنگ پیش ببریم.
مهندس اوحدی درباره اختصاص تسهیلات به کسب و کارهای نوپا و استارتاپ ها افزود: آیین نامه تبصره 18 سال 1401، درواقع حمایت از همین کسب و کار ها و استارتاپ ها و شتاب دهنده ها است. این حوزه در جهان یک ظرفیت بزرگ و جریان عظیمی است. ما هم باید از این ها حمایت کنیم تا زمینه حضور اینها در رخدادها و نمایشگاه های گردشگری فراهم شود و به بخش های دولتی کمک کنند.
سعید اوحدی در مورد نحوه تعامل وزارت خانه با بخش خصوصی اظهار کرد: ما باید باورمان بشود که صنعت گردشگری و صنایع دستی 100 در صد در اختیار بخش خصوصی است و ما بخش پشتیبان را داریم. لذا باید به این بخش احترام بگذاریم. ما باید خادم بخش خصوصی باشیم. اگر با این نگاه بیاییم تشکل های خصوصی را در این مسیر برنامه راهبردی قرار بدهیم، بخش خصوصی هم فعال تر عمل می کند. با این حمایت، روز به روز انسجام وزارت خانه و بخش خصوصی بیشتر می شود.
در پایان ایشان آینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دولت سیزدهم را اینطور متصور شدند: آنچه امروز در این صنعت می بینیم، با وجود تسهیلات و توجهی که دولت دارد، که در گذشته سابقه نداشته است، خبرهای خوبی را می توان شنید. اما همه اینها منوط به یکپارچگی در این صنعت است. این یکپارچگی دستوری نیست. باید با پشتیبانی دولت انجام بشود. اگر نقش نهاد ها و دیگر وزارتخانه ها مشخص بشود، ما شاهد یک تحول جدی خواهیم بود. اگر ما سیاست هایمان را در بازار یابی گردشگری درست تعریف بکنیم، می توان شاهد تحول جدی باشیم.
