صنعت گردشگری از دیرباز به‌عنوان محرک اصلی رشد اقتصادی، ایجاد شغل و تبادل فرهنگی شناخته شده است. بااین‌حال، مدل سنتی گردشگری اغلب با هزینه قابل‌توجهی برای محیط‌زیست و جوامع محلی همراه بوده است؛ اما در سال‌های اخیر، گردشگری به سمت تبدیل‌شدن به صنعتی پایدارتر پیش می‌رود.
گردشگری سبز از جمله بخش‌های گردشگری است که به‌تازگی و در دنیای امروز بر سرزبان‌ها افتاده است و بر پایهٔ اخلاق‌محوری و مسئولیت‌پذیری گردشگران شکل‌گرفته تا آرامش و زندگی مردم بومی مختل نشود، محیط‌زیست آلوده نگردد و با کاهش مصرف انرژی و تولید زباله ارزش تنوع زیستی افزایش یابد.
مطابق گزارش‌های سازمان جهانی گردشگری، درحالی‌که جهان با چالش‌‌های زیست‌محیطی شدید دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ گردشگری سبز و سرمایه‌گذاری در این حوزه یک فرصت منحصربه‌فرد برای بخش گردشگری است تا باتوجه‌به مسائل زیست‌محیطی به پایداری دست یابد و در حال حاضر پروژه‌هایی تعریف می‌شود که منابع مالی را به سمت حفاظت از محیط‌زیست هدایت می‌کنند. از طرفی تقاضای گردشگران برای تجربه‌های پایدار در حال افزایش است و نسبت به مسائل زیست‌محیطی آگاه‌تر شده‌اند، به‌گونه‌ای که به دنبال اقامتگاه‌های سازگار با محیط‌زیست هستند. همچنین با رشد بازار گردشگری مدل‌های کسب‌وکار هم نوآورانه و به‌وسیله تکنولوژی‌های روز به سمت پایدار شدن پیش می‌رود به‌طوری‌که این کسب‌وکارها نیز به کسب‌وکارهای پایدار و متناسب با محیط‌زیست تبدیل می‌شوند.
برای بررسی اهمیت سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری سبز و پایدار، مجمع بین‌المللی سرمایه‌گذاری گردشگری (ITIF) عهده‌دار این موضوع است که با حمایت UNWTO و IFC همراه شده است. درک اهمیت اقدامات مسئولانه نسبت به محیط‌زیست، نه‌تنها برای حفظ کره زمین، بلکه برای موفقیت بلندمدت کسب‌وکارهای گردشگری، رفاه جوامع محلی و برای همه ذی‌نفعان در این زمینه پویا حیاتی است.
در حقیقت مجمع ITIF با گرد هم آوردن همه ذی‌نفعان گردشگری، بر اشتراک دیدگاه‌ها و ایجاد ارتباط بین بخش مالی و تجارت گردشگری باهدف تجسم یک طرح سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری سبز تمرکز دارد و چهار هدف مهم را در این زمینه دنبال می‌کند که عبارت‌اند از:
- بررسی ظرفیت گردشگری سبز: مقاصد و کسب‌وکارهای موفق در این زمینه شناسایی شوند و با اعطای تسهیلات و حمایت از آنها برجسته شوند.
- تأکید بر چارچوب‌های سیاست‌گذاری و نظارتی: که به نقش سیاست‌ها و چارچوب‌های نظارتی در حوزه گردشگری سبز می‌پردازد و دستورالعمل‌ها، مشوق‌ها، مقررات حمایتی روشن برای جذب سرمایه‌گذاران و سیاست‌های یک دولت موفق در این زمینه را مورد کنکاش قرار می‌دهد.
- نقش ذی‌نفعان: در مورد نقش ذی‌نفعان مختلف، از جمله دولت‌ها، نهادهای بخش خصوصی، مؤسسات مالی و جوامع محلی در پذیرش و ترویج گردشگری سبز و پایدار بحث می‌شود. همچنین بررسی اهمیت همکاری، به‌اشتراک‌گذاری دانش و ظرفیت‌سازی برای به حداکثر رساندن تأثیر مثبت سرمایه‌گذاری‌ها در قالب این هدف می‌گنجد.
- رسیدگی به چالش‌ها و فرصت‌ها: شناسایی چالش‌ها و فرصت‌های مرتبط با گردشگری سبز و پایدار به این شکل که حتی موانع بالقوه، مانند محدودیت‌های مالی، آگاهی کم و مقاومت در برابر تغییرات این حوزه مطالعه می‌شود و از آن سو استراتژی‌های غلبه بر این چالش‌ها کشف می‌شود. همچنین ظرفیت‌های ایجاد شغل، افزایش رقابت‌پذیری مقصد و نظارت هر چه بهتر بر محیط‌زیست به‌عنوان فرصت‌های کلیدی شناخته می‌شوند که از سرمایه‌گذاری سبز و پایدار ناشی می‌شوند.
به قلم امیرحسین اسکندری
پژوهشگر اندیشکده مطالعات جهانگردی و میراث